Нийт эрэлт түүнд нөлөөлөх хүчин зүйл
Зах зээлийн субьектүүдийн (өрх гэр, пүүс, төр, гадаадын хэрэглэгч) эцсийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг олж авах ирээдүйн хэрэглээний зардлуудын нийлбэрийг эдийн засагт нийт эрэлт гэж нэрлэнэ. Ө.х бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн янз бүрийн түшинд зах зээлийн субьектүүдээс их буюу бага хэмжээгээр худалдан авахад бэлэн байгаа байдлыг ЗЗ-ийн нийт эрэлт гэнэ.
ЗЗ- н нийт эрэлтэнд дараах хүчин зүйлүүд нөлөөлнө.
1. Үнийн түвшин
Үнийн түвшин ба нийт эрэлтийн хэмжээ хоорондоо урвуу хамааралтай байна. А. Үнийн түвшин доогуур байвал үндэсний бүтээгдэхүүний хэмжээ нэмэгдэж гадаадын болон дотоодын хэрэглэгчдийн худалдан авах хэмжээ нэмэгдэнэ.
Б. Хэрвээ бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн түвшин дээшилвэл хэрэглэгчдийн худалдан авах хэмжээ буурах болно.
Үнийн бус хүчин зүйлийн нөлөөлөл
P P---- Үнийн түвшин
AD Q--- Үйлдвэрлийн бодит хэмжээ
AD--- Нийт эрэлтийн муруй
Q ДНБ


a) Нийт эрэлтийн шугам AD- с болж шимтгэл нийт эрэлт нэмэгдэнэ.
b) AD- с болж шилжхэд нийт эрэлт буурна.
Ө.х үнийн бус хүчин зүйлийн нөлөөллийн үр дүнд үнийн тухайн түвшинд нийт эрэлтийн хэмжээ бүхэлдээ өөрчлөлддөг байна. Үнийн бус хүчин зүйлүүд нийт эрэлтийн хэмжээг бууруулах чиглэлээр үйлчилж байвал нийт эрэлтийн муруй бүхэлдээ зүүн доош шилжих ба өсгөх чиглэлээр үйлчилж байвал баруун дээш шилжинэ.
AD= DC+ DI+DG+ D
1) Хэрэглээний зардлууд (C) (Нийт AD-d нөлөөгөөр P-н бус хүчин зүйл )
 Хэрэглэгчийн материалаг болох санхүүгийн активууд
 Хэрэгоэгчийн өр ширийн байдал
 Хэрэглэгчийн ногдол буй татварын хэмжээ
2. Хөрөнгө оруулалтын янз бүрийн хэлбэрүүд (I)
 Зээлийн хүүгийн
 ХО- н хүлээгдэж буй ашгаас
 Шинэ техник технологи нэвтрүүлсний улмаас
3. Улсын зарплын өсөлт бууралтаас хамаарах (G)
4. Цэвэр экспортын зардлаас хамаараад )
 Экспортлогч орнуудын үндэсний орлогын хэмжээнээс
 Вальтын ханшийн өөрчлөлтөөс
5. Улс орны эдиын засгийн амьдралд гарч байгаа өөрчөлтөөс
6. Улс орны улс төр, нийгэм сэтгэл зүйн амьдралд гарч байгаа өөрчлөлтөөс хамаарна.
Нийт нийлүүлэлт түүнд нөлөөлөх хүчин зүйл
Бүтээгдхүүн үйдчилгээний үнийн янз янз бүрийн түвшинд тохирсон үйлдвэрлэсэн бодит хэмжээний түвшин нийт нийлүүлэлт гэж ойлгоно.
Үний нөлөөлөл:
 Хэрэв барааны үнийн түвшин өндөр байвал үйлдвэрлэгч бодит хэмжээг цааш нь нэмэгдүүлэх урамшууллын хэрэгслийн үүрэг гүйцэтгэнэ.
 Хэрвээ үнийн түвшин буурах юм бол үйлдвэрлэлд ашиггүй бөгөөд алдагдалтай болох учраас нийт нийлүүлэлт буурч болно.
Нийт нийлүүлэлт нь бүтээгдэхүүний бодит хэмжээг илэрхийлэх бөгөөд Ө.х улс орны эдийн засгийн системийн хэмжээнд үйлдвэрлэгдсэн дотоодын бодит бүтээгдэхүүний хэмжээг илэрхийлнэ. Энэ үед барааны үнийн түвшин ДНБ- ний дефлятоор тодорхойлоно.

Нийт нийлүүлэлтийн график нь 3 хэсгээс тооцно.
• P--- үнийн түвшин
• Q-- үйлдвэрлэсэн бодит хэмжээ ба ДНБ
• AS—нийт нийлүүлэлтийн муруй
• I--- Кейнсийн хэрчим
• II—Завсрын хэрчим
• III--- Сонгодог чиглэлийн хэрчим
I--- хэсэгт үйлдвэрлэлж хэмжээ нэмэгдэхэд үнэ өөрчлөгдөхгүй байх (Кейнсийн хэрчим), яагаад гэвэл үйлдвэрлэгчид хөдөлмөрийн ба бусад нөөцийг хатуу үнээр авч байгаа учир үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэхэд зардал өсөхгүй учир барааны үнэ өсөхгүй.
II—хэсэгт үндэсний үйлдвэрлэгчийн хэмжээ үнэ хоёр нэмэгдэж байна. Нэгж барааны зардал өсч байгаа учир үйлдвэрлэл ашигтай болгоын тулд пүүсүүд барааны үнээ өсгөнө. Барааны бодит хэмжээний өсөлтийн үнийн өсөлт дагалдана. Үйлдвэрлэгч хөгжлийн явцад зарим салбарт ашиглалтгүй нөөц хүчин чадал байсаар байдаг. Учир энэ харьцангуй өсч, буй салбар муу хөдөлмөр капиталын урсгал эрчимтэй явагдаж үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэмэгддэг. Ийнхүү завсрын үед нийт нийлүүлэлт нь үнийн түвшинтэй шууд хамааралтай.
III—хэсэгт үйлдвэрлэлийн хүчин чадал дээд хэмжээндээ хүрсэн бөгөөд энэ үед үйлдвэрлсэн хэмжээг цашш нь нэмэгдүүлэх боломжгүй юм. Эдийн засаг бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж байгаа учир үнэ цааш хичнээн өслөө ч гэсэн барааны тоо хэмжээг нэмэгдүүлж чадахгүй.
ЗЗ-н нийт нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд. Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн түвшин нөлөөлнө. Ө.х үнийн түвшингийн өөрчлөлт зөвхөн нэг муруй дээрх нийт нийлүүлэлтийн тоо хэмжээнд нөлөөлнө. Харин үнийн бус хүчин зүйлүүдийн нийт нийлүүлэлтийн муруйг шинэ байрлалд шилжүүлэхэд нөлөөлнө. Ө.х үнийн бус хүчин зүйлүүдийн өөрчлөлт, нийт нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх ба бууруулна.